Noord-Holland is een belangrijke thuishaven voor wilde orchideeën; er komen hier 24 soorten voor. Om méér aandacht te geven aan deze zeldzame, bedreigde planten én mensen te helpen ze in de natuur te herkennen, geven we een speciale orchideeëngids uit. Mei en juni zijn de topmaanden: dan staan de kleurrijke planten volop in bloei. Toch hebben veel mensen ze nog nooit in het wild gezien. Met de nieuwe gids in de hand wordt het een stuk makkelijker om op ontdekkingstocht te gaan.
Duinen van oudsher belangrijke groeiplaats
De rijke variatie in landschappen maakt Noord-Holland een aantrekkelijke plek voor orchideeën. Ecoloog Ineke Wynia van Landschap Noord-Holland: ‘De meeste soorten zijn te vinden in de duinen. Dat is van oudsher al zo. De grond in het duingebied is relatief voedselarm en dat zijn plekken waar orchideeën goed gedijen. De sterke wisselingen in bodemsamenstelling, vochtigheid en natuurtypen maken van de duinen een echte hotspot. De duinen op Texel, het Kennemermeer bij IJmuiden én het Zwanenwater bij Callantsoog zijn natuurgebieden waar je veel verschillende soorten bij elkaar kunt vinden. Elk gebied heeft z’n eigen specifieke planten. De duinen bij Wijk aan Zee staan bekend om hondskruid; een orchidee met kleine paarse bloemen die vaak bij oude zeedorpen groeit en onder de rook van Tata de grootste groeiplaats van ons land heeft.’
© Ronald van Wijk
In de duinen van Wijk aan Zee, onder de rook van Tata, groeit het orchideetje Hondskruid in grote aantallen
Van zeldzaam tot algemeen
De gids beschrijft zowel algemene als zeldzame soorten orchideeën. Ecoloog Ineke Wynia: ‘Een goed voorbeeld van een hele zeldzame soort is het vogelnestje. Een bijzondere orchidee, want de plant heeft geen bladgroen en is voor voedsel aangewezen op de samenwerking met schimmels in de grond. De enige groeiplaats is in de duinen bij Bergen. Andere zeldzaamheden zijn het soldaatje en herfstschroeforchis (beiden in Nationaal Park Zuid-Kennemerland) én poppenorchis (Schoorlse Duinen). Daartegenover staan minder zeldzame soorten als de rietorchis en brede wespenorchis. Deze soorten zijn ook te zien op plekken buiten de natuurgebieden, zoals in wegbermen, parken en tuinen’.
© Cees de Jonge
Ineke Wynia: De wettelijke bescherming van orchideeën is de laatste jaren flink uitgekleed, waardoor veel planten verloren gaan
Orchideeën in verdrukking
Het gaat niet goed met wilde orchideeën. Veel soorten laten een achteruitgang zien of dreigen te verdwijnen uit de provincie. Doordat orchideeën veel tijd nodig hebben (3 tot 14 jaar) om uit te groeien tot een volwassen plant en alleen op specifieke plekken kunnen aarden, zijn populaties erg kwetsbaar voor veranderingen in hun leefgebied. Vooral verdroging en te veel voedingsstoffen in de bodem vormen een bedreiging. Ook het plukken of uitsteken van planten in natuurgebieden is een hardnekkig fenomeen, vandaar dat specifieke vindplekken door natuurorganisaties angstvallig stil worden gehouden. Buiten natuurgebieden zijn orchideeën vaak aan hun lot overgeleverd. Ecoloog Ineke Wynia: ‘De wettelijke bescherming van orchideeën is de laatste jaren flink uitgekleed, waardoor veel planten o.a. verloren gaan tijdens bouwprojecten. Ook is er nog veel winst te behalen bij het beheer van het openbaar groen.’
Over de orchideeëngids
Met de veldgids ‘Orchideeën van Noord-Holland’ willen we meer aandacht vragen voor orchideeën en mensen die graag de natuur in gaan op weg helpen met de soms lastige herkenning. 24 soorten die in de afgelopen vijf jaar in de provincie zijn waargenomen, worden in de gids beschreven. Inclusief handige achtergrondinformatie én tips waar je goed orchideeën kunt zien. Een digitale versie is hier gratis aan te vragen op de website van Landschap Noord-Holland. Voor € 6,95 ontvangen geïnteresseerden een gedrukt exemplaar thuis.
