Bij het Regionaal Archief in Alkmaar is een bijzondere collectie opgedoken uit het begin van de jaren zestig. Hierin zit onbekend materiaal over de eerste vrouwelijke scheidsrechters in het Nederlandse voetbal. Het gaat om tientallen foto’s, notulen en zelfs een eigen tijdschrift van die scheidsrechters. Bij één van die vrouwen is thuis ook nog een plakboek uit die tijd gevonden. Sporthistoricus Jurryt van de Vooren onderzoekt dit materiaal, in samenwerking met het Regionaal Archief en Walburg Pers.
De KNVB wees deze week Shona Shokrula aan als eerste vrouwelijke scheidsrechter in het profvoetbal voor mannen. Zij leidt vrijdag de wedstrijd in de Keuken Kampioen Divisie tussen TOP Oss en ADO Den Haag. Shokrula komt uit Alkmaar, toevallig dezelfde stad die al in 1961 een doorslaggevende rol speelde bij de acceptatie van de vrouwelijke voetbalscheidsrechter. Uit die begintijd is nu archiefmateriaal gevonden.
Geheime opleiding
Begin jaren zestig startte de KNVB-afdeling in Alkmaar een campagne voor nieuwe jeugdscheidsrechters, waarvoor Ineke Boom, Klasina Laan en Nel Rentenaarzich aanmeldden. Zij werden toegelaten tot de opleiding, wat voor die tijd revolutionair was. Vrouwen mochten toen nog niet eens voetballen. KNVB-voorzitter Toon Schröder sprak dan ook een verbod uit, maar dat werd genegeerd door de voetbalbestuurders in Alkmaar.
Achter gesloten gordijnen werd dit drietal in het grootste geheim voorbereid op hun eerste wedstrijden in het jeugdvoetbal. Op 11 juni 1961 maakten zij hun debuut tijdens een toernooi in Alkmaar, wat een enorme mediabelangstelling opleverde. Dit was niet alleen nieuw in Nederland, maar ook in het internationale voetbal. Tot dat moment werden er in de hele wereld geen vrouwen opgeleid tot voetbalscheidsrechter, zodat deze primeur ook door buitenlandse media werd opgemerkt.
Ondanks een aanhoudend verbod van de nationale KNVB werden er in dat seizoen 32 vrouwen in de provincie Noord-Holland opgeleid tot scheidsrechter. Pas in december 1962 gaf de voetbalbond definitief toestemming aan vrouwen om jeugdscheidsrechter te worden.
Bijzondere vondst in Regionaal Archief
Er is maar weinig bekend over de grote historische rol die Alkmaar in het vrouwenvoetbal heeft gespeeld. Het is dan ook heel bijzonder dat er bij het Regionaal Archief materiaal uit die tijd is gevonden.
Om te beginnen doken er foto’s op van Boom, Laan en Rentenaar, die nog nooit zijn gepubliceerd. Via het mededelingenblad van de KNVB in Noord-Holland zijn de namen en toenmalige adressen herleid van alle 32 vrouwen, die in het seizoen 1961-1962 hun opleiding hebben gevolgd – ondanks het verbod van voorzitter Schröder. Helemaal bijzonder is dat deze eerste vrouwelijke scheidsrechters in de jaren zestig en zeventig hun eigen tijdschrift hebben gemaakt: ’t V-S-ertje. Al deze jaargangen zijn weer gevonden.
Buiten het archief is ook nog een plakboek aangetroffen bij Nel Harreveld-Rentenaar, één van de eerste drie scheidsrechters uit 1961. Hierin zit onder meer het vaantje uit 1961 van de eerste voetbalwedstrijd ooit met een vrouwelijke scheidsrechter. Dat plakboek wordt binnenkort overgedragen aan het Regionaal Archief Alkmaar.
Onderzoek en boek
Sporthistoricus Jurryt van de Vooren van Sportgeschiedenis.nl onderzoekt momenteel al het materiaal. In samenwerking met het Regionaal Archief Alkmaar wordt dat volgend jaar gepresenteerd op een expositie, op Internationale Vrouwendag dus. Tegelijkertijd verschijnt er dan bij Walburg Pers een boek over deze eerste vrouwelijke scheidsrechters in het Nederlandse voetbal.
