Lage energierekening voor je monument? Geestersingel 11 is daar een mooi voorbeeld van

Voor een stukje bouwgeschiedenis over Geestersingel 11 dook onze monumentenadviseur Anne Pauptit in het bouwhistorisch onderzoek dat in 2020 werd gedaan door M. Stam. Stam onderscheidt daarin drie verschillende fase in de bouwgeschiedenis van deze plek.

Eerste fase: de achttiende eeuw
In de achttiende eeuw was op deze plek een pleziertuin, de Arendshof, met niet één maar twee koepels. Op de foto zie je een uitsnede van de kaart van A. van Panders uit 1765. Op dat moment kwam je ten westen van de huidige binnenstad een mix tegen van drie typen landschap. Naast weilanden, waren er aangelegde parken en ‘warmoes- en pleziertuinen’.

De ‘warmoes- en pleziertuinen’ hadden twee doelen. Ze waren er voor ontspanning maar je kon er ook groente en fruit telen voor eigen gebruik. Een beetje Denk aan de beroemde filosoof Jean Jacques Rousseau en de Romantiek.

Uitsnede kaart Panders cirkel Geestersingel 11Uitsnede kaart Panders cirkel Geestersingel 11
Op de plek van de huidige Geestersingel 11 is, op de kaart van Panders, zo’n ommuurde tuin te zien. Aan de ene kant grenst de tuin aan de Geestersingel en aan de andere kant aan de Hoevervaart. Bijzonder is, dat op de kaart niet een maar twee ‘koepels’ getekend zijn. Daarvan is dus alleen het koepeltje, dat wij kennen, langs de Geestersingel, bewaard gebleven. Zo’n koepel of theekoepel is een klein gebouw, met vaak extra aandacht voor de vormgeving. Vaak waren ze vierkant, achthoekig of met nog meer hoeken. En altijd met ramen voor het uitzicht.

Typerend voor de landelijke ligging is, dat direct naast de tuin (nu links van het huis) nog een stolpboerderij stond. Die had geen relatie met de Arendshof. En dit soort achtergebleven agrarische gebouwen zouden in de loop van de tijd sowieso helemaal verdwijnen.

De oorspronkelijke opdrachtgever of de eigenaar van de toenmalige tuin is nog niet achterhaald. De geschiedenis van eigenaren is tot 1824 teruggezocht. En dat is ook de reden dat er nog geen verklaring is gevonden voor de naam ‘De Arendshof’. En voor de zinken vogel op het dak, die na de restauratie van het koepeltje weer terugkomt op zijn plek.

De volledige kaart van Panders vind je in de beeldbank van Regionaal Archief Alkmaar.

Tweede fase: de negentiende eeuw
In de negentiende eeuw kwam er voor het eerst een woonhuis op deze plek. Er kwam een aanbouw, die verdeeld werd over twee fases. Het eerste deel tussen 1865 en 1883 en het tweede deel in 1899. Tegelijkertijd werd in 1891 op het stuk park dat aan de tuin grensde een nieuw Gerechtsgebouw gebouwd plus een Huis van Bewaring. Vanaf dat moment grensde het woonhuis dus niet meer aan een park.

Derde fase: de twintigste eeuw
In de twintigste eeuw vonden verschillende verbouwingen plaats aan het pand. Vanaf 1951 woonden en werkten de Van Latums hier. Tussen 1951 en 1964 is de woning uitgebreid en gerestaureerd. Evert van Latum senior, de vader van Evert-Jan [link naar interview] was architect en zijn vrouw Maria, richtte het koepeltje in als huiskamer restaurant en ontmoetingsplek voor culturele activiteiten, onder de naam Cantina Architectura.

Vierde fase: de huidige restauratie en aanpassingen
Enkele jaren geleden kwam het pand met koepel in eigendom van Evert-Jan (zoon van Evert en Maria), zijn vrouw Karlijn en hun gezin. Hun restauratie en aanpassingen kun je zien als de vierde fase in de bouwgeschiedenis. Voor hun plannen is in 2021 de vergunning verleend. Vorig jaar is het voegwerk van de koepel vernieuwd. De verdere restauratie van de koepel staat binnenkort op de agenda en daarna zal ook de zinken arend weer op het dak komen. Die is nu, inclusief de houten dragers, is in restauratie.

De ramen in de koepel moeten gerestaureerd worden. Op dit moment loopt er een geluidssaneringsproject (vanaf de Kennemerstraatweg en verder) wat maakt dat het gezin twee vliegen in één klap kan slaan. Dan komt er één oplossing voor zowel de warmte- als de geluidsisolatie. Wellicht kan de negentiende-eeuwse roedenverdeling (in een T-vorm) in de vensters dan ook hersteld worden.